رفع مشکل تغییر ناگهانی فرمت هارد دیسک به RAW

یکی از معدود مشکلاتی که معمولأ گریبانگیر دیسک های سخت اکسترنال، فلش مموری ها و ... می شود، تغییر ناگهانی فرمت دیسک از FAT32 به RAW و عدم دسترسی به اطلاعات موجود در آن است. سیستم عامل ویندوز در صورت تغییر فرمت دیسک به RAW نمی تواند به اطلاعات موجود در آن دسترسی پیدا کرده و پیغامی مبنی بر "You need to format the disk in drive X before you can use it" به کاربر ارائه می شود و راهی جز فرمت دیسک به منظور دسترسی به اطلاعات آن باقی نمی ماند. فرمت یک فلش مموری با حجم یک گیگابایت که اطلاعات چندان با ارزشی در آن وجود ندارد ممکن است آسان باشد، اما زمانی که هارد دیسک اکسترنالی با 1 یا 2 ترابایت اطلاعات به این بالا گرفتار شود فرمت آن دیگر آسان نبوده و ممکن است خسارت های جبران ناپذیری را به شخص وارد کند. یک هارد دیسک، فلش مموری یا به عبارتی دیگر تمامی دیسک ها از تعداد بسیار زیادی سکتور (Sector) ایجاد شده اند و اطلاعات در آنها ذخیره می شوند. هر کدام از سکتور ها حجم محدودی از اطلاعات را در خود ذخیره می کنند که حجم آنها در دیسک های مختلف متفاوت است، به عنوان مثال حجم هر سکتور در هارد دیسک های مکانیکی 512 بایت است. یک هارد دیسک 250 گیگابایتی از تعداد 488392064 سکتور تشکیل شده است. تعدادی از سکتور های ابتدایی تمامی دیسک ها که Master Boot Record یا به اختصار MBR نام دارند حاوی اطلاعاتی در خصوص فرمت دیسک، حجم کلی آن، پارتیشن و ... می باشند. زمانی که فرمت یک دیسک به RAW تغییر پیدا می کند در حقیقت تمامی اطلاعات موجود در MBR از بین رفته یا خراب شده اند، بنابراین ویندوز دیسک مربوطه را نشناخته و آن را به عنوان یک دیسک با فرمت RAW به کاربر نمایش می دهد. در این هنگام ویندوز به منظور ایجاد اطلاعات سکتورهای ابتدایی دیسک از کاربر درخواست می کند تا آن را فرمت کند.

همیشه گفته اند که پیشگیری بهتر از درمان است. یکی از دلایلی که باعث بروز این مشکل می شود عدم جدا نمودن دیسک به صورت بی خطر از کامپیوتر است، یعنی پیش از آنکه هارد دیسک خود را به یکباره از درگاه USB جدا کنید، ابتدا باید آن را از ویندوز Eject نموده و سپس به صورت فیزیکی از درگاه خارج کنید. اما دلایل دیگری نظیر قطع یکباره جریان برق، مشکلات USB Hub و ... دیگر از کنترل شما خارج هستند. یکی از ساده ترین راه حل هایی که بسیاری از قربانیان این حادثه در جهت رفع آن پیش میگیرند فرمت دیسک و سپس استفاده از یک نرم افزار ریکاوری جهت بازیابی اطلاعات فرمت شده می باشد. این روش گرچه ممکن است یکی از ساده ترین روش های موجود به شمار رود، اما از نقاط ضعفی نظیر عدم بازگشت تمامی اطلاعات به صورت 100 درصد و یا بازگشت آنها به صورت ناقص رنج می برد. افراد دیگری که نحوه استفاده از ابزار های ریکاوری را نیاموخته اند هارد دیسک خود به مراکز تعمیراتی مختلف سپرده و مبلغ بسیار هنگفتی را بابت بازیابی اطلاعاتی می پردازند که به هیچ عنوان نیازی به بازیابی ندارند، زیرا اطلاعات در مکان خود محفوظ هستند، اما ویندوز نمی تواند به آنها دسترسی پیدا کند.

یکی دیگر از راه حل های دستیابی به اطلاعات و تهیه نسخه پشتیبان از آنها استفاده از دیسک های لایو لینوکس است، اما گاهی اوقات برخی از دیسک های لایو نیز نمی توانند به اطلاعات دست پیدا کنند. در این مقاله آموزشی با یکدیگر نحوه استفاده از برنامه TestDisk در جهت رفع مشکل و بازیابی مجدد اطلاعات سکتورهای ابتدایی هارد دیسک ها را می آموزیم. قبل از پرداختن به موضوع ذکر این نکته ضروری است که اگر هارد دیسک، فلش مموری و ... شما دارای مشکلات سخت افزاری است به هیچ عنوان این روش توصیه نمی شود، زیرا هر چقدر که مراحل عملیات ادامه پیدا کنند احتمال آسیب به سخت افزار نیز بیشتر می شود. دیسک هایی که دارای مشکلات سخت افزاری می باشند باید به مراکز معتبر که دارای سخت افزارهای مناسب در جهت رفع مشکلات سخت افزاری هستند ارجاع داده شوند. یک هارد دیسک که دارای مشکلات سخت افزاری ناشی از ضربه و ... است و صداهایی نظیر تق تق، قیژ قیژ و ... از آن شنیده می شود به احتمال بسیار زیاد دارای مشکلات سخت افزاری است و هر اندازه که شما بیشتر از آن استفاده یا اقدام به تعمیر آن کنید ممکن است مشکلات حادتر شده و درصد تعمیر آن نیز کمتر شود.

روش ذکر شده در این آموزش بسته به حجم دیسک ممکن است مدت زمان زیادی به طول بینجامد، شما می توانید هنگامی که برنامه در پس زمینه ویندوز در حال کار است به فعالیت های دیگری که اقدام به دسترسی به دیسک آسیب دیده نمی کنند بپردازید.

ابتدا هارد دیسک، فلش مموری و ... مشکل دار را به یکی از درگاه های USB کامپیوتر متصل کنید. برنامه TestDisk را لینک مقابل دانلود کرده و از حالت فشرده خارج کنید. بر روی آیکون testdisk_win.exe دوبار کلیک کرده و آن را اجرا کنید.

گزینه Create را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید.

دیسک آسیب دیده را هایلایت کرده و گزینه Proceed را انتخاب کنید و کلید اینتر را بفشارید.

گزینه Intel را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید (اگر حجم دیسک آسیب دیده بیش از 2 ترابایت باشد، احتمال کمی وجود دارد که فرمت پارتیشن آن EFI GPT باشد، در صورت شناسایی پارتیشن EFI GPT در انتهای صفحه عبارت "Hint: EFI GPT was detected"درج می شود. در این صورت گزینه EFI GPT را انتخاب کنید).

گزینه Analyse را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید.

در صفحه بعد گزینه Quick Search را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید.

این امکان وجود دارد که نرم افزار در مرحله بعد از شما در مورد ساخته شدن دیسک در ویندوز ویستا یا 7 سوال کند، در صورت پرسش گزینه Yes را انتخاب کنید. اکنون جستجو سریع شروع می شود.

پس از به اتمام رسیدن جستجوی سریع (همانطور که پیش تر گفته شد مدت زمان جستجو بسته به حجم دیسک متفاوت است)، یک پارتیشن نمایان می شود که دارای محتویات دیسک آسیب دیده است. کلید P را بفشارید تا تمامی فایل ها و فولدرهای موجود در پارتیشن نمایان شوند.

اگر به جای نمایش فایل ها و فولدرهای پارتیشن، لیستی از برنامه های Diagnostic (برنامه ها و فایل های که برای شما ناشناخته اند) به نمایش در آمد به مرحله احتمالی مراجعه کنید، در صورت نمایش محتویات پارتیشن مستقیمآ به مرحله بعد مراجعه شود.

مرحله احتمالی: کلید Q را فشرده تا یک صفحه به عقب بازگردید و سپس کلید اینتر را بفشارید تا مجددآ به صفحه نمایش پارتیشن بازگردید. گزینه Deeper Search را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید و صبر کنید تا دیسک به صورت عمیق تری بررسی شود (این جستجو طبیعتآ مدت زمان بیشتری به طول می انجامد). پس از به اتمام رسیدن جستجو دو پارتیشن نمایان می شود، یک پارتیشن مربوط به جستجو Quick Search و دیگری مربوط به جستجو Deeper Search است. پارتیشن جدید را انتخاب کنید و سپس کلید P را بفشارید تا لیستی از فایل ها و فولدرهای موجود در پارتیشن به نمایش درآیند.

کلید Q را فشرده تا یک صفحه به عقب بازگردید، سپس کلید اینتر را بفشارید تا به صفحه نمایش پارتیشن هدایت شوید.

گزینه Write را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید تا Partition Table جدید بر روی دیسک نوشته شود.

نکته: اگر فایل ها و فولدرهای پارتیشن (محتویات موجود در دیسک) را مشاهده نکردید به هیچ عنوان اقدام به نوشتن Partition Table جدید بر روی دیسک نکنید، این بدان معنا است که در مراحل جستجو Partition Table مناسب یافته نشده است و به منظور یافتن Partition Table مناسب باید تکنیک دیگری را در جهت بازیابی اطلاعات به کار گیرید.

کلید Y را به منظور تایید نوشتن Partition Table جدید بر روی دیسک بفشارید.

اگر پارتیشن دیسک دارای مشکلاتی در بخش Boot Sector باشد، نرم افزار Testdisk آنها را شناسایی کرده و قبل از اتمام مرحله نوشتن Partition Table بر روی دیسک، از کاربر در مورد تعمیر بخش مذکور نیز سوال می پرسد. اگر وضعیت Backup boot sector پارتیشن در حالت Bad قرار داشت گزینه Rebuild BS را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید. اگر وضعیت Backup boot sector در حالت OK قرار داشت گزینه Backup BS را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید.

نکته: اگر وضعیت Boot sector در حالت Bad قرار داشت، اما وضعیت Backup boot sector در حالت OK قرار داشت، گزینه Backup BS را انتخاب کنید.

کلید Y را به منظور تایید تعمیر Boot Sector بفشارید.

در نهایت پس از تعمیر Boot Sector گزینه Quit را انتخاب کرده و کلید اینتر را بفشارید. پس از مشاهده صفحه ی زیر کلید اینتر را فشرده و سپس کلید Q را بفشارید تا از برنامه Testdisk خارج شوید.

اکنون کامپیوتر را ریستارت کنید. پس از بوت شدن مجدد سیستم عامل به دیسک آسیب دیده مراجعه کنید و اطلاعات بسیار مهم و حیاتی خود را در پارتیشن دیگری (غیر از پارتیشن آسیب دیده) کپی کنید. ممکن است دیسک مجددآ در آینده و یا مرحله بعد با اشکال مواجه شود. در صورت تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات مهم و حیاتی دیگر نگرانی بابت از دست دادن آنها ندارید.

بر روی درایو دیسک کلیک راست کرده و Properties را انتخاب کنید. در پنجره باز شده به سربرگ Tools مراجعه کرده و گزینه Check Now را انتخاب کنید، تیک هر دو گزینه را زده و سپس بر روی Start کلیک کنید و منتظر بمانید تا برخی از مشکلاتی که در مراحل قبل تعمیر نشده اند رفع گردند. اکنون می توانید به راحتی به فایل های خود دسترسی پیدا کنید.